Jako pierwszy od ostrza gilotyny zginął o 18:10 Stefan Grządziela (pseudonim: Tadeusz, Teodor), urodzony w 1909 r., przedwojenny właściciel warsztatu ślusarsko-mechanicznego w Kole, kierownik Sekcji Młodych Stronnictwa Narodowego, komendant powiatowy Narodowej Organizacji Wojskowej i Narodowych Sił zbrojnych.
W trakcie II wojny światowej w Dreźnie wykonano 84 wyroki śmierci na polskich konspiratorach.
Dwie minuty później jego los podzielił Bolesław Woszczyński ps. Żółtowłos, Lis, Bronek, rocznik 1906, łącznik i kolporter prasy konspiracyjnej z Osieka Wielkiego. O 18:14 i 18:16 zgilotynowani zostali: Antoni Cyrułowski, urodzony w 1912 r., urzędnik gminny, mieszkaniec Dębów Szlacheckich, zaopatrujący organizacje w niemieckie dokumenty i Kazimierz Fejcho, mistrz murarski, rocznik 1895, mieszkający w Sompolnie. W minutę po jego egzekucji taki sam los spotkał Stanisława Wesołowskiego, urodzonego w 1903 r. mieszkańca Kłodawy, zaangażowanego w pozyskiwanie niemieckich dokumentów.
Błyskawiczne egzekucje
Pomiędzy 18:20 a 18:24 w dwuminutowych odstępach los swoich towarzyszy podzielili: Romuald Szemiot, urodzony w 1920 r., mieszkaniec Koła, murarz, kolporter prasy konspiracyjnej; Stefan Nawrocki, rocznik 1919, z Koła i Jan Gągorek, urodzony w 1899 r., księgowy w majątku Krzewaty, właściciel lokalu konspiracyjnego, w którym spotykali się kurierzy i członkowie konspiracyjnego Stronnictwa Narodowego. On również brał udział w pozyskiwaniu niemieckich formularzy urzędowych.
Stefan Grządziela (fot. ze zbiorów autora artykułu)
Józef Grzymski (fot. ze zbiorów autora artykułu)
Romuald Szemiot (fot. ze zbiorów autora artykułu)
O 18:25 ścięto Rocha Smusa, rocznik 1893, mieszkańca Dąbia nad Nerem, dwie minuty później Józefa Grzymskiego. Ten ostatni, urodzony w 1901 r., w okresie I wojny światowej był członkiem Polskiej Organizacji Wojskowej w rejonie kolskim, brał udział w rozbrajaniu Niemców w dniach 10-11 listopada 1918 r. w Kole, następnie walczył w obronie Lwowa i wojnie polsko-bolszewickiej. Uczestniczył też w zajęciu Wilna przez oddziały polskie pod dowództwem gen. Lucjana Żeligowskiego. Po demobilizacji pracował jako urzędnik gminy w Kościelcu, a później został sekretarzem Magistratu Miasta Kłodawy. Aktywnie działał w Związku Podoficerów, Związku Peowiaków, Lidze Obrony Przeciwlotniczej oraz Lidze Morskiej i Kolonialnej (w tej organizacji pełnił funkcje sekretarza zarządu). Był jednym z założycieli chóru męskiego w Kłodawie. Za działalność zawodową został odznaczony Brązowym Krzyżem Zasługi. W czasie okupacji włączył się w działania konspiracyjne organizacji wywodzącej się z przedwojennego Związku Podoficerów. Dla potrzeb organizacji załatwiał przepustki i zezwolenia niemieckie, potrzebne do okazania w czasie podróży przez Polaków. Prowadził również nasłuch audycji radiowych. Przechowywał pieniądze organizacyjne. Związek Podoficerów (ZP) podporządkowany został strukturom podziemnego Stronnictwa Narodowego w Kole, a Grzymski ps. „Wolny”, objął dowodzenie rejonem kłodawskim.
Ostatnim polskim konspiratorem, którego poddano dekapitacji, został Marian Jelicz. Podczas śledztwa udowodniono mu m.in. sporządzanie broszur konspiracyjnych na maszynie do pisania niemieckiego pracodawcy.
O 18:28 zginął Antoni Chwiałkowski, urodzony w 1905 r. w Zgierzu, mieszkaniec Koła, właściciel zakładu samochodowego, oraz lokalu konspiracyjnego. Podczas aresztowania znaleziono przy nim dokumenty organizacyjne. Ostatnim polskim konspiratorem, którego poddano dekapitacji, został Marian Jelicz, rocznik 1895, gorzelnik z Ponętowa. Podczas śledztwa udowodniono mu sporządzanie broszur konspiracyjnych na maszynie do pisania niemieckiego pracodawcy i wsparcie działań konspiracyjnego SN kwotą 75 marek.
W kompleksie więzienno-egzekucyjnym w Dreźnie przy Placu Monachijskim obecnie znajduje się siedziba miejscowej politechniki (stan obecny)
Plac na którym wykonywano egzekucje
Następnie władze więzienne dokonały egzekucji trzynastoosobowej grupy konspiratorów czeskich. Egzekucji dokonał kat Alfred Roselieb, wraz z pomocnikami.
* * *
Polacy zostali pochowani 18 stycznia 1944 r., prawdopodobnie na Nowym Cmentarzu Katolickim przy ul. Bremeńskiej. W trakcie II wojny światowej w kompleksie więzienno-egzekucyjnym w Dreźnie wykonano 84 wyroki śmierci na polskich konspiratorach (żołnierzach ZWZ-AK, Komendy Obrońców Polski, „Czarnego Legionu”, „Dla Ciebie Polsko”, Kujawskiego Związku Polityczno-Literackiego, Wojskowej Organizacji Ziem Zachodnich, Narodowej Organizacji Bojowej i Narodowych Sił Zbrojnych) działających na terenie Wielkopolski, a skazanych przez niemiecki Wyższy Sąd Krajowy w Poznaniu, na podstawie 14 spraw karnych.
