„I szumi stary las,
Przyjaciel wierny druh
Do snu kołysze nas,
Swą piosnką budzi nas ze snu.
To dla nas jodeł śpiew,
I urok, co w nim tkwi
Bo wsiąkła w leśny mech
Niejedna kropla naszej krwi”.
Słowa te, zaczerpnięte z partyzanckiego utworu zatytułowanego „Noc zapada nad cichym jeziorem” (lub „Zaszumiał stary las”), powstałego w grudniu 1943 r., wymownie oddają koleje losu ppor. Henryka Wieliczki ps. Lufa, żołnierza 5. Brygady Wileńskiej AK.
Partyzancki szlak
Henryk Wieliczko, syn Bolesława i Jadwigi, urodził się 18 sierpnia 1926 r. w Wilnie (niektóre źródła podają inny rok urodzenia, tj. 1922 r.).
Od września 1943 r. był podkomendnym kpt. Wincentego Mroczkowskiego „Zapory”, któremu podlegali partyzanci z rozbitego oddziału por. Antoniego Burzyńskiego „Kmicica”, zamordowanego przez Sowietów w końcu sierpnia 1943 r. Następnie współtowarzyszami broni Henryka Wieliczki stali się żołnierze 5. Brygady Wileńskiej AK, w szeregach której walczył m.in. z Niemcami pod Worzianami (31 stycznia 1944 r.) i z sowiecką partyzantką pod Radziuszami (2 lutego 1944 r.).
Po rozwiązaniu oddziału przez mjr. Zygmunta Szendzielarza ps. Łupaszka (23 lipca 1944 r. pod Porzeczem na Grodzieńszczyźnie), Henryk Wieliczko przedzierał się wraz z grupą ppor. Mieczysława Kitkiewicza ps. Kitek do Puszczy Augustowskiej, gdzie wyznaczone zostało miejsce koncentracji. W trakcie przeprawy został rozbrojony przez Sowietów i skierowany do 6. batalionu zapasowego 2. Armii WP w Dojlidach Górnych, leżących niedaleko Białegostoku.
W październiku 1944 r. zdezerterował i wraz z por. Lechem Beynarem ps. Nowina oraz kpr. Zdzisławem Badochą ps. Żelazny dołączył do oddziału mjr. Szendzielarza. Wiosną 1945 r., na Białostocczyźnie, rozpoczęło się odtwarzanie „Brygady Śmierci”. W uznaniu dotychczasowych zasług Wieliczko awansowany został do stopnia wachmistrza i odznaczony Krzyżem Walecznych. We wniosku o przyznanie odznaczenia mjr „Łupaszka” napisał:
„W każdej akcji świeci przykładem odwagi i bohaterstwa żołnierzom”.
Po ponownej demobilizacji brygady, we wrześniu 1945 r., przydzielony został do patroli dywersyjnych, które działały na Pomorzu od początku 1946 r. „Lufa” organizował i uczestniczył w licznych akcjach ekspropriacyjnych. Do znaczniejszych z nich należała akcja przeprowadzona nieopodal Białogardu, podczas której zatrzymano pociąg i skonfiskowano ponad 100 tys. zł, które znajdowały się w wagonie pocztowym. W marcu 1946 r. uczestniczył w przerzucie partyzantów z Białostocczyzny na Pomorze, który nie powiódł się w pełni, gdyż punkty kontaktowe i magazyny broni zostały uprzednio wykryte przez bezpiekę.
Od kwietnia 1946 r. Henryk Wieliczko był dowódcą 4. szwadronu Brygady, w tym czasie odpowiadał również za zapewnienie ochrony mjr. „Łupaszce”. W okresie od maja 1946 r. do marca 1947 r. ppor. „Lufa” działał na terenie Borów Tucholskich, Białostocczyzny, Warmii i Mazur, gdzie, prócz rozbrajania posterunków MO, prowadził walki z grupami operacyjnymi UB i KBW. Po ogłoszeniu amnestii w 1947 r. szwadron uległ samorozwiązaniu, a Henryk Wieliczko dołączył do 6. Brygady Wileńskiej AK i wraz z nią kontynuował działania konspiracyjne.
Niejedna kropla naszej krwi
W czerwcu 1948 r., na wieść o śmiertelnej chorobie swojego ojca ppor. „Lufa” poprosił o urlop, aby odwiedzić rodzinę. Podczas powrotu do oddziału został aresztowany na stacji kolejowej w Siedlcach i postrzelony, gdy bezskutecznie próbował ratować się ucieczką.
24 lutego 1949 r. Wojskowy Sąd Rejonowy w Lublinie w trybie doraźnym skazał ppor. Henryka Wieliczkę na karę śmierci. Wyrok wykonano 14 marca 1949 r., a ciało „Lufy” pochowano w bezimiennym grobie. Jego bohaterskie losy miały ulec zapomnieniu…
Dzięki pracom prowadzonym przez Biuro Poszukiwań i Identyfikacji IPN, w kwietniu 2021 r. szczątki ppor. Henryka Wieliczki zostały odnalezione na cmentarzu przy ul. Unickiej w Lublinie. Nieco ponad rok później, 29 czerwca, na lubelskiej nekropolii przy ul. Lipowej, odbył się uroczysty pogrzeb dzielnego żołnierza mjr. „Łupaszki”.
* * *
Warto nadmienić, iż postać ppor. Henryka Wieliczki zainspirowała członków koszalińskiego Stowarzyszenia Rekonstrukcji Historycznych GRYF do wyprodukowania filmu pt. „Pseudonim Lufa”, którego premiera odbyła się w grudniu 2021 r.
Więcej interesujących materiałów na profilu Archiwum IPN